Het boekje Kleur bekennen. Verpleegkundige zorg aan moslims in de palliatieve fase van een ziekte is al zeven jaar oud, maar het onderwerp is nog minstens net zo actueel als toen. ‘Praten over de dood is voor moslims een moeilijk onderwerp’, zegt Nuray Aygan van AyganZorg.
Deze Eindhovense thuiszorgorganisatie is gespecialiseerd in het leveren van thuiszorg aan mensen van Turkse en Marokkaanse afkomst. ‘In de gesprekken over wat er moet gebeuren bij de naderende dood van een patiënt speelt het hele gezin een rol’, vertelt ze. ‘Dit betekent dat je als zorgaanbieder niet één contactpersoon hebt, maar dat je pas ruimte krijgt om te handelen op het moment dat alle betrokkenen overeenstemming hebben bereikt over wat er moet gebeuren. Bovendien zijn er veel specifieke dingen waarmee je in de zorgverlening rekening moet houden. Bijvoorbeeld dat er altijd een heel sterke wens is bij de familie om de patiënt te reanimeren, ook als dit naar de westerse maatstaven niet langer in het belang van de patiënt is. Een ander punt is dat het nooit de bedoeling is om tegen een moslimpatiënt te zeggen dat diens einde nadert. Dat past niet in de cultuur.’
Het liefst willen deze mensen 24 uur per dag een verpleegkundige bij de patiënt hebben, zegt Aygan. ‘Ook als al het hele gezin aan het bed zit dus. Hou er rekening mee dat die zich er meteen mee gaan bemoeien als de verpleegkundige iets wil doen. En als ze vermoeden dat er iets aan de hand is, willen ze dat er zo snel mogelijk een arts bij komt. Het vereist uitleg om duidelijk te maken waarom dit niet altijd haalbaar is.’
Veel andere dingen zijn wel haalbaar, als de verpleegkundige maar op tijd weet dat het belangrijk is om er rekening mee te houden. ‘Reinheid is in de moslimcultuur een heel belangrijk begrip’, zegt Aygan. ‘De verpleegkundige moet zich eerst zelf reinigen als ze de patiënt wil reinigen. En het is belangrijk om te weten dat op het moment van reiniging van een vrouwelijke patiënt geen man in de ruimte aanwezig mag zijn, en bij de reiniging van een mannelijke patiënt geen vrouw. De reiniging moet dus altijd vooraf worden aangekondigd. En het is ook goed om te weten dat na het overlijden van de patiënt altijd een reiniging thuis hoort te volgen, voorafgaand aan de religieuze reiniging die vervolgens in de moskee plaatsvindt.’
Naast reinheid speelt ook de bidtijd een belangrijke rol voor moslims. Aygan: ‘De patiënt dient rein te zijn voordat die aanvangt met bidden. Maar voor dat bidden bestaan vaste momenten op de dag en het is belangrijk voor moslims om zich aan die tijden te houden. Dit betekent dat de reiniging of andere noodzakelijke handelingen op die bidtijden afgestemd moeten zijn.’
Lang niet alle zorgaanbieders in ons land zijn op de hoogte van deze zaken, zegt Aygan. Maar: ‘Steeds meer zorgaanbieders komen specifieke aandacht hierover halen bij ons en bij andere aanbieders die zich specifiek richten op zorg voor moslims. Het onderwerp heeft zeker de aandacht.’
Auteur(s): Frank van Wijck